Тарихы
Семей тарихи-өлкетану мұражайы 1883 жылы құрылған. Халық қалаулылары (немесе саяси жер аударылғандар) оны құруды ұсынды, ал Статистика комитетінің төрағасы және сол кездегі губернатор Проценко оларды қолдады. Осылайша мұражай мекемесі мен оған іргелес қоғамдық кітапхананың құрылуы басталды. Семей өлкетану мұражайы ресми түрде 1883 жылдың күзінде ашылды. Оның басшылары болып Семей статистикалық комитетінің мүшелері Суворцев пен Филиппов, ал бас хатшысы болып Михаэлис тағайындалды. Мұражайдың дамуына қазақтың әйгілі ақыны Абай, философ және ойшыл Шәкәрім, танымал жазушы Мұхтар Әуезов үлкен үлес қосты.
Семей тарихи-өлкетану мұражайы 1883 жылы құрылған. Халық қалаулылары (немесе саяси жер аударылғандар) оны құруды ұсынды, ал Статистика комитетінің төрағасы және сол кездегі губернатор Проценко оларды қолдады. Осылайша мұражай мекемесі мен оған іргелес қоғамдық кітапхананың құрылуы басталды. Семей өлкетану мұражайы ресми түрде 1883 жылдың күзінде ашылды. Оның басшылары болып Семей статистикалық комитетінің мүшелері Суворцев пен Филиппов, ал бас хатшысы болып Михаэлис тағайындалды. Мұражайдың дамуына қазақтың әйгілі ақыны Абай, философ және ойшыл Шәкәрім, танымал жазушы Мұхтар Әуезов үлкен үлес қосты.
1978 жылдан бастап Семей қаласының облыстық тарихи-өлкетану мұражайы бұрынғы губернаторлық үйде орналасқан. Қазан төңкерісіне дейін бұл үйде әскери губернатор тұрды. Бұл аймаққа Кеңес өкіметі келгеннен кейін губернаторлық сарай қайта аталды және "Бостандық үйі"деп аталды. Өзінің өмір сүру кезеңінде бірнеше рет көшкен Мұражай өткен ғасырдың 70-ші жылдары болды. 2013 жылдан бастап мұражай жыл сайын Халықаралық мұражайлар күні өтетін "Музейдегі түн" акциясына қатысады.
Семей қаласының өлкетану мұражайы экспозиция залдарында орнатылған заманауи сенсорлық дүңгіршектермен, кең экранды проекторлармен және теледидарлармен жабдықталған, мұражайға келушілер қала мен облыс тарихының таңғажайып және қызықты әлемін тамашалай алады.
Семей қаласының өлкетану мұражайы экспозиция залдарында орнатылған заманауи сенсорлық дүңгіршектермен, кең экранды проекторлармен және теледидарлармен жабдықталған, мұражайға келушілер қала мен облыс тарихының таңғажайып және қызықты әлемін тамашалай алады.
Экспозициялар
Мұражай экспозициялары бұрынғы Семей қаласының өмірі мен мәдениетін суреттейтін көптеген экспонаттардан тұрады. Тарихшылардың пікірінше, мұражай экспонаттарын қарапайым адамдар, атап айтқанда Саяси эмигранттар мен жер аударылғандар жинай бастады. XX ғасырдың басында, Орыс Географиялық қоғамының Батыс-Сібір бөлімінің Семей бөлімшесі құрылған сәтте мұражай қорында 2500-ге жуық түрлі экспонаттар болды, олардың 400-ге жуығы археологиялық олжалар болды, шамамен 1800-і Зоология, ботаника және минералогия саласынан экспонаттар болды, 150-ге жуығы этнография туралы айтты. Қазіргі уақытта бұл көне экспонаттар Семейдегі өлкетану мұражайының" Алтын қорына " кіреді.
Мұражай экспозициялары бұрынғы Семей қаласының өмірі мен мәдениетін суреттейтін көптеген экспонаттардан тұрады. Тарихшылардың пікірінше, мұражай экспонаттарын қарапайым адамдар, атап айтқанда Саяси эмигранттар мен жер аударылғандар жинай бастады. XX ғасырдың басында, Орыс Географиялық қоғамының Батыс-Сібір бөлімінің Семей бөлімшесі құрылған сәтте мұражай қорында 2500-ге жуық түрлі экспонаттар болды, олардың 400-ге жуығы археологиялық олжалар болды, шамамен 1800-і Зоология, ботаника және минералогия саласынан экспонаттар болды, 150-ге жуығы этнография туралы айтты. Қазіргі уақытта бұл көне экспонаттар Семейдегі өлкетану мұражайының" Алтын қорына " кіреді.
Жалпы, музей қорында археология, этнография, Палеонтология, Нумизматика, Зоология, минералогия бойынша жүз мыңнан астам түрлі экспонаттар бар. Мұражай коллекциясында фотоқұжаттар, табиғи-тарихи және тарихи-тұрмыстық заттар, қолжазбалар, Семей облысының шолулары, естелік кітапшалар мен мекен-күнтізбелер бар.
Мұражай экспозициясы Семей қаласының МҮ ғимаратында бірнеше залдарда және филиалдарда қойылған, көрме тақырыптары әртүрлі: "Палеонтология және геология", "Археология және этнография", "туған өлкенің табиғаты", "қала және өлкенің тарихы", "тәуелсіздік жылдарындағы отбасы", "Алаш қозғалысы және Алаш қаласы туралы", "ҰОС жылдарындағы отбасы", "ядролық қарусыз әлем үшін отбасы", "тәуелсіздік жылдарындағы отбасы". Мұражайдың басты көрме залында тұрақты негізде түрлі тақырыптарға көрмелер өткізіледі.
Кіріспе залы
Мұражайдың бірінші залында орталық орынды Зайсан, Қарқаралы, Семей, Өскемен, Павлодар уездерінен және Алматы губерниясы аумағының бір бөлігінен тұратын Семей губерниясының құрылу тарихы туралы баяндайтын Шығыс Қазақстан облысының картасы алады.
Геология және палеонтология залы
Мұражайдың палеонтологиялық залында 300-ден астам экспонаттарды көруге болады, олардың ішінде: әртүрлі моллюскалардың қазылған қабықтары, тақтатастардағы өсімдіктердің ежелгі іздері, үңгір аюының бас сүйегінің бөлігі, жүнді мүйізтұмсық пен бизон, сондай-ақ Ертіс өзенінің жағасында табылған азу, мамонт тістері мен омыртқалары, Тасбақа қабығы.
Жануарлар әлемі
Шығыс Қазақстанның жануарлар дүниесі алуан түрлі. Әр түрлі ландшафт, осы аймақтың жақсы климаттық жағдайлары мұнда жануарлардың әртүрлі түрлерімен өмір сүруге мүмкіндік береді. Семей өлкетану мұражайының зоологиялық коллекциясына көптеген тұлыптар мен әр түрлі құстар, соның ішінде еліміздің Қызыл кітабына енген сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлар кіреді. Залда жергілікті аумақта тұратын әртүрлі артдиактилді жануарлардың мүйіздерінің үлкен коллекциясы ұсынылған.
Табиғи зал
Мұражайдың табиғи залында 1883 жылы зоолог Виктор Селевин жинаған көбелектер мен қоңыздардың көптеген түрлерін қамтитын әсерлі жәндіктер жиынтығы бар.
Минералдар залы
Бұл залда осы аймақтың жер қойнауының байлығын көрсететін минералдар жиынтығы ұсынылған. Мұнда сіз пайдалы қазбалардың үлгілерін, сондай-ақ ХІХ-ХХ ғасырларда жергілікті өлкетанушылар ағайынды Белослюдовтар жинаған минералдарды көре аласыз.
Археология залы
Археология залында қола пышақтар мен қанжарлар, тас құрбандық орындары, кельттер және тас, қола және ерте темір ғасырындағы басқа да ежелгі жәдігерлер қойылған. Бұл жерде көне еңбек құралдары шабақтармен, кетпенмен, нуклеуспен, қырғышпен, Тесламен, микролиттермен, пышақ тәріздес пластинкалармен, керамикалық ыдыстармен, жебе ұштарымен, қылышпен, қылышпен, ат әбзелінің бөліктерімен, қола пышақтармен, шиламен, кен қазу құралдарымен және басқа да көптеген бұйымдармен ұсынылған. Қола дәуірінің зергерлік әшекейлері: бағалы және жартылай бағалы тастарды — сырғаларды, білезіктерді, сақиналарды, сақиналарды, тоғаларды, ілгектерді, түймелерді, белдіктерді, салпыншақтарды қамтитын әйелдердің ұлттық күміс әшекейлері коллекцияда жеке орын алады. Барлық зергерлік бұйымдар дәстүрлі стильде бай.
Қолөнер залы
Қолөнер залында түрлі қолөнер бұйымдарының, көне дәстүрлі киімдердің, жергілікті халықтың тұрмыстық заттарының, қазақ батырларының қару-жарақтарының коллекциясы қойылған. Мұндағы орталық экспонат-ХІХ-ХХ ғасырларда жасалған ерлер мен әйелдердің ер-тоқымдарын қамтитын ат әбзелдері.
Музыкалық аспаптар залы
Бұл залда ХІХ-ХХ ғасырлардағы музыкалық аспаптардың коллекциясы ұсынылған, олардың көпшілігі ХІХ ғасыр шеберлерінің стилінде заманауи этнографтармен жасалған. Экспонаттардың бірі-жылқы қылынан тігілген көне қобыз.
Кітапхана
Семей өлкетану мұражайының аумағында жабық ғылыми кітапхана жұмыс істейді, оның қорында 34 мыңнан астам кітап бар, олардың ішінде сирек сөздіктер, ғылыми анықтамалықтар, ғалымдар Ресей, Орта Азия және Қытай зерттеуші ғалымдарының жазбалары мен еңбектері, көне және қазіргі заманғы атластар мен географиялық карталар, Семей статистикалық комитетінің қызметі туралы есептер, Орыс Географиялық қоғамының Батыс — Сібір бөлімінің Семей бөлімшесінің жазбалары, XIX-XX ғасырлардағы мерзімді басылымдардың тігінділері және көптеген әртүрлі ғылыми әдебиеттер бар. Мұндағы ең құнды кітапханалық басылымдар-Брокгауз Эфронның энциклопедиялық сөздіктері (1890-1904), грант энциклопедиясы (1912), Березин энциклопедиясы (1873), Анненковтың ботаникалық сөздігі (1878) және Юсуф Баласағұнидің "Кudatku bilik" кітабы (ұйғыр қолжазбасының факсимилесі)
Мұражай экспозициясы Семей қаласының МҮ ғимаратында бірнеше залдарда және филиалдарда қойылған, көрме тақырыптары әртүрлі: "Палеонтология және геология", "Археология және этнография", "туған өлкенің табиғаты", "қала және өлкенің тарихы", "тәуелсіздік жылдарындағы отбасы", "Алаш қозғалысы және Алаш қаласы туралы", "ҰОС жылдарындағы отбасы", "ядролық қарусыз әлем үшін отбасы", "тәуелсіздік жылдарындағы отбасы". Мұражайдың басты көрме залында тұрақты негізде түрлі тақырыптарға көрмелер өткізіледі.
Кіріспе залы
Мұражайдың бірінші залында орталық орынды Зайсан, Қарқаралы, Семей, Өскемен, Павлодар уездерінен және Алматы губерниясы аумағының бір бөлігінен тұратын Семей губерниясының құрылу тарихы туралы баяндайтын Шығыс Қазақстан облысының картасы алады.
Геология және палеонтология залы
Мұражайдың палеонтологиялық залында 300-ден астам экспонаттарды көруге болады, олардың ішінде: әртүрлі моллюскалардың қазылған қабықтары, тақтатастардағы өсімдіктердің ежелгі іздері, үңгір аюының бас сүйегінің бөлігі, жүнді мүйізтұмсық пен бизон, сондай-ақ Ертіс өзенінің жағасында табылған азу, мамонт тістері мен омыртқалары, Тасбақа қабығы.
Жануарлар әлемі
Шығыс Қазақстанның жануарлар дүниесі алуан түрлі. Әр түрлі ландшафт, осы аймақтың жақсы климаттық жағдайлары мұнда жануарлардың әртүрлі түрлерімен өмір сүруге мүмкіндік береді. Семей өлкетану мұражайының зоологиялық коллекциясына көптеген тұлыптар мен әр түрлі құстар, соның ішінде еліміздің Қызыл кітабына енген сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлар кіреді. Залда жергілікті аумақта тұратын әртүрлі артдиактилді жануарлардың мүйіздерінің үлкен коллекциясы ұсынылған.
Табиғи зал
Мұражайдың табиғи залында 1883 жылы зоолог Виктор Селевин жинаған көбелектер мен қоңыздардың көптеген түрлерін қамтитын әсерлі жәндіктер жиынтығы бар.
Минералдар залы
Бұл залда осы аймақтың жер қойнауының байлығын көрсететін минералдар жиынтығы ұсынылған. Мұнда сіз пайдалы қазбалардың үлгілерін, сондай-ақ ХІХ-ХХ ғасырларда жергілікті өлкетанушылар ағайынды Белослюдовтар жинаған минералдарды көре аласыз.
Археология залы
Археология залында қола пышақтар мен қанжарлар, тас құрбандық орындары, кельттер және тас, қола және ерте темір ғасырындағы басқа да ежелгі жәдігерлер қойылған. Бұл жерде көне еңбек құралдары шабақтармен, кетпенмен, нуклеуспен, қырғышпен, Тесламен, микролиттермен, пышақ тәріздес пластинкалармен, керамикалық ыдыстармен, жебе ұштарымен, қылышпен, қылышпен, ат әбзелінің бөліктерімен, қола пышақтармен, шиламен, кен қазу құралдарымен және басқа да көптеген бұйымдармен ұсынылған. Қола дәуірінің зергерлік әшекейлері: бағалы және жартылай бағалы тастарды — сырғаларды, білезіктерді, сақиналарды, сақиналарды, тоғаларды, ілгектерді, түймелерді, белдіктерді, салпыншақтарды қамтитын әйелдердің ұлттық күміс әшекейлері коллекцияда жеке орын алады. Барлық зергерлік бұйымдар дәстүрлі стильде бай.
Қолөнер залы
Қолөнер залында түрлі қолөнер бұйымдарының, көне дәстүрлі киімдердің, жергілікті халықтың тұрмыстық заттарының, қазақ батырларының қару-жарақтарының коллекциясы қойылған. Мұндағы орталық экспонат-ХІХ-ХХ ғасырларда жасалған ерлер мен әйелдердің ер-тоқымдарын қамтитын ат әбзелдері.
Музыкалық аспаптар залы
Бұл залда ХІХ-ХХ ғасырлардағы музыкалық аспаптардың коллекциясы ұсынылған, олардың көпшілігі ХІХ ғасыр шеберлерінің стилінде заманауи этнографтармен жасалған. Экспонаттардың бірі-жылқы қылынан тігілген көне қобыз.
Кітапхана
Семей өлкетану мұражайының аумағында жабық ғылыми кітапхана жұмыс істейді, оның қорында 34 мыңнан астам кітап бар, олардың ішінде сирек сөздіктер, ғылыми анықтамалықтар, ғалымдар Ресей, Орта Азия және Қытай зерттеуші ғалымдарының жазбалары мен еңбектері, көне және қазіргі заманғы атластар мен географиялық карталар, Семей статистикалық комитетінің қызметі туралы есептер, Орыс Географиялық қоғамының Батыс — Сібір бөлімінің Семей бөлімшесінің жазбалары, XIX-XX ғасырлардағы мерзімді басылымдардың тігінділері және көптеген әртүрлі ғылыми әдебиеттер бар. Мұндағы ең құнды кітапханалық басылымдар-Брокгауз Эфронның энциклопедиялық сөздіктері (1890-1904), грант энциклопедиясы (1912), Березин энциклопедиясы (1873), Анненковтың ботаникалық сөздігі (1878) және Юсуф Баласағұнидің "Кudatku bilik" кітабы (ұйғыр қолжазбасының факсимилесі)
Семей өлкетану мұражайы туралы бейне
